Vranac – winogrona o ciemnej skórce i głębokim smaku

Kolor szczepu vranac 

Vranac to odmiana o czarnej skórce pochodząca z Czarnogóry. Wytwarza gęste, głęboko zabarwione czerwone wina o smakach i aromatach od wiśni, jeżyn i czarnej porzeczki po czekoladę, miętę i wanilię. Nazwa vranaca tłumaczy się z grubsza jako „mocna czerń", co dobrze obrazuje charakter wina. 

Znaczenie nazwy szczepu vranac 

Ciemne winogrona vranac (wymawia się „vrah-nahts") są w dużej mierze uważane za pochodzące z Czarnogóry, ale występują również w okolicznych obszarach, takich jak Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Kosowo, Macedonia Północna i Serbia. Vranac zazwyczaj dostarcza wina o głębokim kolorze i soczystej kwasowości. Najlepsze przykłady vranac mogą mieć potencjał starzenia się średnio- i długoterminowego. Vranac ma klonalny związek z kratošija – znanym również jako tribidrag, crljenak kaštelanski, primitivo i zinfandel. Nazwa „vranac" tłumaczy się na „czarny ogier". Zgodnie z nazwą wielu producentów twierdzi, że uprawa tego winogrona przypomina oswajanie silnego i dzikiego ssaka. Pędy rosną energicznie, a winorośl produkuje dużo jagód. W związku z tym konieczne jest intensywne przycinanie w celu zmniejszenia plonów, a tym samym poprawy jakości wina. W piwnicy kwasowość stanowi wyzwanie, dlatego trudno jest wyprodukować zrównoważone wino vranac. 

Vranac jest autochtoniczną odmianą winorośli z Czarnogóry, należącą do ekologicznej i geograficznej grupy Proles pontica (convarietas pontica). Vranac to silna odmiana o kwiatach hermafrodytowych, średnich podłużnych jagodach i niebieskiej cienkiej skórce. Kiść winogron jest cylindryczna, średniej wielkości, rzadko zakrzywiona. Winogrona dojrzewają w 3. epoce (późny dojrzewacz). Aby uzyskać wysokiej jakości winogrona, vranac należy uprawiać w miejscach nasiąkniętych słońcem oraz w ciepłej, słabej / kamienistej glebie, przepuszczalnej, średnio żyznej.

Historia vranaca 

Szczep był podobno znany na Bałkanach już w średniowieczu. Dzięki analizom DNA udało się ustalić pokrewieństwo z kilkoma innymi odmianami popularnymi w regionie: primitivo (tribidrag), plavac mali i plavina. Wszystkie z nich są potomkami tribidraga: plavac mali jest krzyżówką tribidraga z odmianą dobričić, plavina tribidraga z odmianą verdeca, a w przypadku vranaca drugi rodzic nie został ustalony i może być szczepem, który wymarł. Vranac jest najważniejszą odmianą w Czarnogórze. Jest on często spotykany również w Macedonii Północnej (pod nazwą vranec), Serbii, Kosowie oraz w Bośni i Hercegowinie. Do Macedonii vranac został sprowadzony dopiero w 1950 roku, a po pomyślnych próbach trafił do winnic produkcyjnych. W Chorwacji w 2008 r. było 390 ha winnic obsadzonych tą odmianą. Podejmuje się próby selekcji najlepiej dostosowanych klonów. Macedoński profesor Nastev zauważył, że vranac został sprowadzony z Czarnogóry i wprowadzony do Macedonii w 1950 r. (pole eksperymentalne Butel), a następnie rozszerzony na terytorium byłej Jugosławii. Obecnie strefa uprawy vranac obejmuje nie tylko Czarnogórę, ale także Macedonię. Prawdopodobnie ta bardzo stara odmiana była już powszechnie uprawiana w średniowieczu. Według analizy DNA z 2004 r. istnieje jeden związek potomka rodzica z odmianą tribidrag (crljenak kaštelanski, primitivo, zinfandel). To jest również powód, dla którego vranac często mylił się z tą mieszaną odmianą. Średnio dojrzewająca winorośl jest umiarkowanie odporna na mączniaka, ale podatna na botrytis i wrażliwa na mocniejsze mrozy, produkuje czerwone, bogate w ekstrakt, taninę i alkohol czerwone wina o aromatach czarnych i czerwonych owoców o doskonałym potencjale dojrzewania, które są dobre dla barrique. Odmiana znajduje się w Bośni i Hercegowinie, Kosowie, Chorwacji (149 ha), Czarnogórze, rozpowszechniona jest w Macedonii Północnej i Serbii. W 2010 r. wykazano jednak tylko populację w Chorwacji (Kym Andserson).

Jak smakuje vranac? 

Vranec to ciemna odmiana, a jej nazwa tłumaczy się jako „czarny potężny koń" lub mówiąc prosto, czarny ogier. Pod względem smaku jest bogata i pikantna oraz emanuje grubymi, ciemnymi owocami cassis. Jest to niezwykła odmiana, która wysuwa się na pierwszy plan, chociaż dobrze komponuje się z innymi odmianami. Jagody są nie tylko duże, ale także cienkie i występują w małych pęczkach. Chociaż winogrono ma dużą wydajność, jest bardzo wrażliwe na mróz i chłodne dni. Wina, a nawet dżemy z młodych winogron vranac zwykle mają jasnopurpurowy odcień. Wysoka zawartość cukru w jagodach pomaga wytwarzać wina o wysokiej zawartości alkoholu i przyjemnym gorzkim finiszu. Wysoki poziom garbników i kwasów sprawia, że wina vranac są świetnymi opcjami starzenia się dębu – to wprowadza wanilię i przyprawy, a wraz z wiekiem się poprawia. Może tak być, ponieważ garbniki zapewniają wyraźną i bogatą strukturę winogron. Z wiekiem (około 2 lat) robi się ciemniejszy i rubinowy. Rozwija także niuanse cynamonu, lukrecji, ziół, a nawet drewna takiego jak dąb. 

Ogólny smak jest bardzo subtelny, ale okrągły i pełny. Vranac świetnie smakuje z gulaszem, owczym serem mlecznym, a nawet żeberkami z grilla. Zwykle lubimy czerwone wino w temperaturze pokojowej, jednak smakuje ono równie dobrze schłodzone. Odmiana produkuje małe wiązki dużych jagód o cienkich skórkach, które tradycyjnie były cenione jako winogrona stołowe. Vranac jest energiczny i wydajny, ale jest dość wrażliwy zarówno na mróz, jak i na botrytis. Wysoka zawartość cukru w jagodach sprawia, że wina mają stosunkowo wysoką zawartość alkoholu i zazwyczaj przyjemną gorycz na finiszu, podobną do primitivo. Wysoka zawartość garbników i dobry poziom kwasowości sprawiają, że wina vranac są głównymi pretendentami do starzenia się dębu, co nadaje wanilii i przyprawom charakter, a wina często mogą się poprawiać z wiekiem. Odmiana rośnie silnie i jest plenna. Dojrzewa średnio wcześnie. Wcześnie wypuszcza pąki, ale jest wrażliwa na mróz. Jagody mają cienką skórkę, a grona są zwarte. W badaniach z lat 2007–2009 uzyskano plon rzędu 1,72 kg na krzew, przy wysokiej zawartości substancji aromatycznych. Młode wina vranac mają jasny, purpurowy odcień i nos pełen czerwonych jagód i dżemów owocowych. Struktura zapewnia ostrość i bogactwo ze średnich do wysokich poziomów ekstrakcji i kwasowości. Po roku lub dwóch latach fiolet zmienia się w intensywny ciemny rubin, a nos rozwija bardziej złożony aromat, który może zawierać nuty cynamonu, czekolady, lukrecji, kwiatów, czarnych owoców, ziół, a nawet drewna takiego jak dąb. Smak jest subtelny, okrągły i pełny. Traci ostrość i zyskuje dłuższe i gładsze wykończenie.

Regiony, w których występuje vranac 

Jest najważniejszą odmianą w Czarnogórze. Vranac jest często spotykany również w Macedonii Północnej (pod nazwą vranec), Serbii, Kosowie oraz w Bośni i Hercegowinie. Do Macedonii vranac został sprowadzony dopiero w 1950, a po pomyślnych próbach trafił do winnic produkcyjnych. W Chorwacji w 2008 r. było 390 ha winnic obsadzonych tą odmianą. Podejmuje się próby selekcji najlepiej dostosowanych klonów. Vranac stanowi ponad połowę wszystkich winnic w Czarnogórze i jest zdecydowanie najważniejszą odmianą kraju pod względem produkcji handlowej. Jest również szeroko rozpowszechniony w pobliskiej Macedonii i jest sadzony w mniejszych ilościach w Chorwacji. Odmiana jest dobrze przystosowana do suchych i trudnych warunków uprawy w tej części świata i nie jest spotykana w ilościach handlowych nigdzie indziej na ziemi. Będąc flagowym szczepem Czarnogóry, nie powinno dziwić, że w największej winnicy w kraju, winnicy Plantaže, posadzono ponad 1600 hektarów vranac. Te winorośle są wykorzystywane do zasilania ponad połowy prawie 2 000 000 litrów rocznej produkcji winnicy. Jednak to w Macedonii Północnej – gdzie winogrono to nosi nazwę „vranec" (wymowa „vrah-nehts") – znajduje się najwięcej nasadzeń vranac na świecie. Vranac jest również powszechnie uprawiany we wschodniej Hercegowinie, gdzie czasami produkuje się go z wysokiej jakości czerwonego wina. Winogrono to sadzi się również w południowej Chorwacji, gdzie jest ono najczęściej używane do mieszania i produkcji wina luzem.